Ustawa o rachunkowości, której przepisy zostały oparte na Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości nr 17 (MSR 17), dotyczy wszystkich zasad zaliczania przedmiotu leasingu do majątku każdej ze stron umowy leasingu, jak również zobowiązań rachunkowych. To najistotniejszy dokument, który reguluje prawne aspekty zawierania umów w branży leasingowej. Jak wygląda kwestia rachunkowości leasingu w polskim prawie?
Interpretacja leasingu w źródłach normatywnych
Wielu przedsiębiorców w swojej działalności gospodarczej traktuje leasing jako najlepszy instrument finansowania. Dlaczego? To proste – dzięki niemu mają szansę korzystać z aktywów bez konieczności zakupu dóbr inwestycyjnych. Z czasem na rynku pojawił się termin „umowy leasingu”, wprowadzony do kodeksu cywilnego, co w konsekwencji spowodowało określenie regulacji prawnych, szczególnie wobec ówczesnych różnic w obszarze leasingu. Różnic przede wszystkim między ustawą o rachunkowości a prawem podatkowym. Ustawa określa umowę leasingu następująco: „Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków na czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenia pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego”. Ponadto w przepisach kodeksu cywilnego nie ma mowy o prawach autorskich, prawach majątkowych czy innych wartościach materialnych, jednak są one brane pod uwagę w przypadku przedmiotu leasingu w ustawie o rachunkowości, jak również w przepisach podatkowych.
Co więcej, środek trwały, który jest przedmiotem umowy leasingu wchodzi w skład aktywów trwałych korzystającego ze środka, jeśli spełniony zostaje co najmniej jeden z poniższych warunków przewidzianych w ustawie o rachunkowości:
- przedmiot umowy jest zgodny z indywidualnymi potrzebami korzystającego, co może prowadzić do nabycia środka trwałego przez korzystającego po zakończeniu umowy leasingu, nawet jeśli nie zostało to bezpośrednio ujęte w dokumencie.
- zapis dotyczący przedłużenia umowy leasingu między finansującym a korzystającym na podobnych lub korzystniejszych warunkach (oddanie w odpłatne używanie tego samego środka trwałego).
- wariant w umowie pozwalający na jej wypowiedzenie, niemniej koszty i ewentualne straty poniesione przez finansującego ponosi korzystający.
- zapis o przeniesieniu własności środka trwałego na korzystającego po zakończeniu umowy leasingu.
- czas trwania umowy leasingu w 3/4 pokrywa się z okresem ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego. Prawo własności przedmiotu leasingu po okresie trwania umowy może być, ale nie musi przeniesione na korzystającego.
- prawo do nabycia środka trwałego korzystający zyskuje po okresie trwania umowy leasingu za cenę niższą od wartości rynkowej z dnia nabycia przedmiotu.
- suma opłat, która została ustalona w dniu zawarcia umowy leasingu przewyższa 90% wartości rynkowej środka trwałego.
Przez różne dziedziny prawa umowa leasingu była klasyfikowana inaczej. Kryteria dotyczą zarówno przepisów o rachunkowości, jak i przepisów prawa podatkowego, przy czym ustalenie poszczególnych kwestii umowy leasingu może być uzasadniane wielokierunkowo. Stąd istnienie instytucji Międzynarodowego Standardu Rachunkowości, który jest o tyle pomocny, iż wyczerpująco wyjaśnia zasady amortyzacji przedmiotu umowy leasingu, rozliczania poszczególnych opłat, wliczając w to opłaty związane z zawarciem umowy leasingu. W przypadku MSR 17 umowa leasingu zależna jest od treści ekonomicznej transakcji, a nie od formy samej umowy, jak dzieje się w przypadku ustawy o rachunkowości.
Wciąż najważniejszą kwestią pozostaje zdecydowana harmonizacja rozwiązań prawnych, czego oczekują wszyscy specjaliści z branży. Będziemy na bieżąco aktualizować wszelkie zmiany w prawie.